Ένα από τα κεφάλαια της αρχαίας Ελληνικής ιστορίας που θεωρώ από τα πλέον ενδιαφέροντα και διδακτικά ακόμη και σήμερα, είναι η γέννηση ενός από τους μεγαλύτερους πολιτικοστρατιωτικούς οργανισμούς, της Αθηναϊκής Συμμαχίας (Ηγεμονίας όπως μετεξελίχθηκε) . Είναι απίστευτα επίκαιρα τα συμπεράσματα που μπορούν να αντληθούν από τον τρόπο λειτουργίας της και τον σκοπό της δημιουργίας της και είναι αναπόφευκτοι οι παραλληλισμοί με μοντέλα σύγχρονων αντίστοιχων οργανισμών που μας καταδεικνύουν την πρωτοπορία στον τρόπο σκέψεις και στις πρακτικές οργάνωσης των αρχαίων προγόνων μας. Σε αυτό εδώ το κείμενο θα ασχοληθώ μόνο με τη γέννηση της συμμαχίας και όχι με την μετεξέλιξή της σε τυραννική ηγεμονία από πλευράς των Αθηναίων ως προς τους συμμάχους τους αν και αυτό ήταν η φυσιολογική ροή των πραγμάτων και ήταν φανερό από τη γέννηση της συμμαχίας.
Η Αθηναϊκή συμμαχία (η πρώτη, που είναι και το αντικείμενό μου εδώ) πήρε σάρκα και οστά το 478-7 πχ, τρία χρόνια μετά τη νίκη των Αθηναίων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Για τη δημιουργία της βασική προϋπόθεση ήταν το όραμα του Αθηναίου στρατηγού και πολιτικού Θεμιστοκλή, για τη δημιουργία μιας πανίσχυρης ναυτικής δύναμης που θα ήταν σε θέση να κυριαρχήσει σε ολόκληρο το χώρο του Αιγαίου Πελάγους και θα καθιστούσε έτσι την Αθήνα πόλη κράτος με ηγετικό ρόλο στην πραγματικότητα των Ελληνικών (με την ευρεία έννοια του όρου) πόλεων. Η αφορμή για την υλοποίηση ενός τέτοιου εγχειρήματος ήταν κάτι παραπάνω από εμφανή και είχε να κάνει με την απειλή που συνιστούσε η Περσική αυτοκρατορία για τις Ιωνικέ – Αιολικές πόλεις κράτη, καθώς και για αυτές των νήσων του Αιγαίου. Η Αθήνα, ως η θριαμβεύτρια δύναμη στη Σαλαμίνα, με τη δύναμη που τις έδινε ο στόλος της, ήταν η απόλυτη εγγύηση για την ασφάλεια αυτών των πόλεων κρατών. Επίσης η αύρα του δημοκρατικού της πολιτεύματος άγγιζε περισσότερο και απέτρεπε τις πόλης από το να στραφούν στο αντίπαλο δέος της Αθήνας, τη Σπάρτη, την ηγεμονία της οποίας αρκετές από αυτές την είχαν βιώσει στο πρόσφατο παρελθόν. Ο καταλύτης όμως για την υλοποίηση όλων αυτών υπήρξε ένας άνδρας Αθηναίος των οποίων οι Ίωνες θαύμαζαν και το όνομά του ήταν συνώνυμο της δικαιοσύνης. Ο Αριστείδης. Δεν ήταν τυχαίο ότι Αθηναίοι από την πλευρά τους στα χέρια του εναπόθεσαν τους χειρισμούς για την διεκπεραίωση αυτού του εγχειρήματος.
Η πρώτη σύνοδος που σηματοδότησε τη δημιουργία της συμμαχίας έλαβε χώρα στο ιερό για τους αρχαίους Έλληνες νησί της Δήλου το οποίο ορίστηκε και ως έδρα αυτής. Ένας ευφυής διπλωματικός ελιγμός των Αθηναίων που παρά τον εγνωσμένο κυρίαρχο ρόλο που διαδραμάτιζαν στην όλη υπόθεση δεν εγκατέστησαν στην πόλη τους την έδρα της συμμαχίας πετυχαίνοντας έτσι ένα συμβολισμό ισοτιμίας σε σχέση με τους συμμάχους τους κάνοντάς τους έτσι να νοιώθουν ότι δεν βρίσκονται σε κατάσταση υποτέλειας αλλά πραγματικοί εταίροι. Η αλήθεια είναι ότι από τις ιστορικές πηγές δε διασώζονται επαρκή στοιχεία που να καταδεικνύουν μια σειρά από κρίσιμα θέματα που είχαν να κάνουν με την οργάνωση της συμμαχίας. Έτσι δεν είναι γνωστός ο αρχικός αριθμός των πόλεων - μελών που ίδρυσαν τη συμμαχία αν και σύμφωνα με τον Θουκυδίδη κατά την περίοδο της ακμής της το 425 πχ αριθμούσε περί τα 400 μέλη. Επίσης δεν είναι γνωστή η ακριβής συνεισφορά των μελλών στις ανάγκες της συμμαχίας και τα μόνα στοιχεία που σώζονται είναι από τους «φορολογικούς καταλόγους» οι οποίοι πάντως αναφέρονται σε μεταγενέστερη περίοδο της συμμαχίας όταν πλέον η έδρα είχε μεταφερθεί στην Αθήνα και ο ρόλος της είχε μεταβληθεί σημαντικά. Από τα αναφερόμενα πάντως από τον Θουκυδίδη συνάγεται ότι είχε οριστεί ένα ποσό της τάξεως των 460 ταλάντων (κατά προσέγγιση) το οποίο οι πόλεις-μέλη της συμμαχίας είχαν τη δυνατότητα να το καλύψουν είτε ως οικονομική εισφορά είτε ως εισφορά σε πλοία για την επάνδρωση του συμμαχικού στόλου.
Δύο λεπτά σημεία που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της συμμαχίας ήταν τα εξής:
Πρώτον η διάρκειά της. Σύμφωνα με το τελετουργικό της προσχώρησης στη συμμαχία οι εταίροι έδιναν τον απαιτούμενο όρκο ρίχνοντας πυρακτωμένους σιδερένιους «μύδρους» στη Θάλασσα θέλοντας να τονίσουν ότι η συμμαχία σταματούσε να ισχύει όταν αυτοί έβγαιναν ξανά στην επιφάνεια!!! Πρακτικά λοιπόν η διάρκεια της συμμαχίας ήταν απεριόριστη, κάτι που εξεδήλωνε την εμπιστοσύνη των συμμάχων προς τους Αθηναίους αλλά ταυτόχρονα τους εγκλώβιζε σε αυτή.
Δεύτερον ο ορισμός ότι όλοι οι σύμμαχοι όφειλαν να έχουν κοινούς εχθρούς και φίλους. Με δεδομένη λοιπόν την θέση ισχύος της Αθήνας αυτό δεν άργησε να στραφεί εναντίων πολλών εταίρων.
Όλα αυτά όμως οι Αθηναίοι φρόντισαν στην αρχική περίοδο της συμμαχίας να τα καλύψουν με τον φιλελεύθερο και δημοκρατικό μανδύα που την περιέβαλλαν. Ήταν βασικό στοιχείο της ότι κάθε πόλη-μέλος ήταν αυτόνομο και μάλιστα διατηρούσε το δικαίωμα εκπροσώπησης και ψήφου στις συνελεύσεις. Από την άλλη όμως για την Αθήνα ήταν σχετικά απλό να προσεταιρίζεται μέλη και να επιβάλει τη γνώμη της πετυχαίνοντας έτσι την υπερψήφιση των θεμάτων που ήταν προς το συμφέρον της. Δεν ήταν τυχαίο ότι το όλο οικοδόμημα αποκαλούνταν εκείνη την εποχή ως οι Αθηναίοι και οι Σύμμαχοί του, πράγμα που εξαρχής έθετε την Αθήνα σε εξέχουσα θέση.
Το ταμείο της συμμαχίας υπήρχε στην έδρα της στη Δήλο, για τη διαχείριση του οποίου ήταν υπεύθυνοι υπάλληλοι της συμμαχίας οι επονομαζόμενοι «Ελληνοταμίες». Αυτοί βέβαια ήταν πάντα Αθηναίοι πολίτες και το όνομα που τους είχε δοθεί συμβόλιζε την απόπειρα της Αθήνας να δώσει πανελλήνιο χαρακτήρα σε αυτή την κίνηση. Για τον καθορισμό της ακριβούς συνεισφοράς κάθε μέλους εργάστηκε με σχολαστικότητα ο Αριστείδης ο οποίος και την όρισε σε συνάρτηση με την έκταση, τον πληθυσμό και τον πλούτο της κάθε πόλεως. Ήταν δε τόση απόλυτη η εμπιστοσύνη των συμμάχων προς το πρόσωπό του ώστε δεν υπήρξε η παραμικρή αντίδραση ως προς αυτά που τελικά όρισε.
Αυτό λοιπόν υπήρξε το υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η δημιουργία της Αθηναϊκής συμμαχίας που έμελε να κυριαρχήσει στον Ελλαδικό χώρο δίνοντας ταυτόχρονα απίστευτη ώθηση στην Αθήνα οδηγώντας την στην εποχή που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως ο χρυσός αιώνας. Η μετεξέλιξή της σε ηγεμονία και η καταστρατήγηση του κοινού σκοπού της είναι ένα απόλυτο παράδειγμα για την δύναμη της εξουσίας που μέχρι τις μέρες μας διέπει την συμπεριφορά όσων την κατέχουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου