ΤΥΠΟΣ (Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ)

Μεγάλη είναι η συζήτηση που γίνεται τα τελευταία χρόνια σε όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής σχετικά με τον Τύπο και τον ρόλο που διαδραματίζει. Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε εποχή που η πληροφορία είναι το πλέον σημαντικό αγαθό για τους φορείς οποιασδήποτε μορφής εξουσίας. Είναι πολυτιμότερη από το χρήμα και αυτό είναι λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι η πληροφορία μπορεί άνετα να σε οδηγήσει σε αυτό και πολύ περισσότερο να σε οδηγήσει στην εξουσία. Και αυτή είναι η μαγική λέξη που καθορίζει στο μυαλό μου τον ρόλο του τύπου.

Ο τύπος λοιπόν και ιδιαίτερα ο ηλεκτρονικός διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στη ζωή του συγχρόνου πολίτη. Η τηλεόραση είναι το υπ’ αριθμό ένα Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) σε αυτή την υπόθεση. Σίγουρα το διαδίκτυο είναι η δύναμη που έρχεται και εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς αλλά τουλάχιστον στην πατρίδα μας, που η δικτύωση παραμένει χαμηλότερη σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, ο ρόλος της παραμένει, με απόσταση από το δεύτερο μέσο, εξόχως ποιο σημαντικός. Λόγω λοιπόν αυτού ακριβώς του ρόλου είναι και το κομμάτι με το οποίο θα ασχοληθώ.

Τα τηλεόραση λοιπόν είναι ένας γνήσιος φορέας εξουσίας και κατά τη γνώμη μου ίσως ο πλέον γνήσιος. Τα άτομα που βρίσκονται πίσω από τα τηλεοπτικά κανάλια ως ιδιοκτήτες είναι άνθρωποι ισχυροί τουλάχιστον στον οικονομικό τομέα. Αυτό όμως από μόνο του δε σημαίνει κάτι το τρομερό και το ιδιαίτερο. Χρήματα και μάλιστα πολλά μπορεί να έχουν και να αποκτήσουν αρκετοί. Αυτό που τους κάνει ξεχωριστούς είναι η δυνατότητα της άμεσης επαφής και συνδιαλλαγής με τους επίσημους φορείς της εξουσίας (κυβέρνηση, πολιτικά κόμματα και εν γένη  το σύνολο του πολιτικού συστήματος) μέσω εξυπηρετήσεων, χρηματοδοτήσεων, χειραγώγησης της κοινής γνώμης και διαμόρφωσης μιας κοινής κοινωνικής αντίληψης περί της θεώρησης της επικρατούσας κατάστασης τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Αυτή φυσικά η σχέση είναι αμφίδρομη και δυναμική. Και με τη δυναμική εννοώ ότι το παιχνίδι μεταβάλλεται ανάλογα των συνθηκών και των αστάθμητων παραγόντων (συμφέροντα). Με απλά λόγια το μαγαζί (κανάλι) δεν έχει σταθερά την ίδια πελατεία αλλά δύναται να πουλάει σε όποιον φτάνει με την καλύτερη προσφορά.

Και τι είναι λοιπόν αυτό που πουλάει το μαγαζί; Μα φυσικά αυτό που ανέφερα στην αρχή. Την πληροφορία. Φυσικά για να είναι ελκυστικό στον πελάτη το προϊόν (πληροφορία, είδηση όπως θέλετε το λέτε) αυτό, ποτέ έως σπάνια (και όποτε συμβαίνει είναι από σπόντα γιατί έτσι πάλι εξυπηρετεί), είναι δοσμένο ατόφιο και πραγματικό. Είναι φιλτραρισμένο και διαμορφωμένο σύμφωνα με τις απαιτήσεις του τελικού προϊόντος και του σκοπού που αυτό θέλει να εξυπηρετήσει. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ένα τυπικό δελτίο ειδήσεως ενός καναλιού ουσιαστικά δεν έχουμε έκθεση της είδησης αλλά την ανάλωση σε ατέρμονες συζητήσεις μέσω τηλεοπτικών παραθύρων που σκοπό έχουν τη διαμόρφωση της πρωτογενούς είδησης αυτής κάθε αυτής στο συνειρμό και στο τελικό μήνυμα που πρέπει να λάβει ο τηλεθεατής. Έτσι λοιπόν είναι ξεκάθαρο ότι το τηλεοπτικό μέσο δεν το ενδιαφέρει η αλήθεια καθώς αυτή είναι σχετική στους συσχετισμούς που διατηρεί. Αυτό που έχει σημασία είναι τηρηθεί η συνδιαλλαγή και να περάσει το μήνυμα που εξυπηρετεί το συμφέρον του πελάτη – φορέα του πολιτικού συστήματος. 

Η ανταμοιβή φυσικά είναι αδρή και ουσιαστικά μιλάμε για ανταμοιβή μέσω εκχώρησης μέρους της εκτελεστικής εξουσίας και άσκησής της από εξωθεσμικά κέντρα με μόνο σκοπό το ίδιο όφελος. Σε αυτό συνηγορεί η αγωνιώδης προσπάθεια από μέρος της εξουσίας (σε όλες της μορφές της) της εμπέδωσης στην κοινή αντίληψη της άποψης ότι ζούμε σε ένα απόλυτα δημοκρατικό περιβάλλον. Φυσικά αυτού του είδους το περιβάλλον και αυτή η δημοκρατία εξυπηρετεί μόνο την εξουσία. Αλλά το θέμα της δημοκρατίας θα με απασχολήσει σε άλλη μελλοντική ανάρτηση. Απλά θέλω να τονίσω ότι ουσιαστικά δε ζούμε σε δημοκρατικό καθεστώς αλλά σε ολιγαρχικό, όπου η εξουσία ασκείται από μια μικρή κοινωνική τάξη κύριοι εκφραστές της οποίας είναι ο τύπος και κορωνίδα αυτού η τηλεόραση.

Ο μέσος πολίτης είναι συμβιβασμένος με αυτή την επικρατούσα κατάσταση. Για την ακρίβεια είναι εθισμένος με αυτή τη μορφή ενημέρωσης. Βολεύεται σε ότι παρακολουθεί αρνούμενος να κρίνει. Αυτή η κατάσταση του μέσου πολίτη – τηλεθεατή δεν είναι τυχαία αλλά είναι το προϊόν της αποχαύνωσης που του έχει επιβληθεί μέσω του ευτελισμού της ζωής του και της αξιοπρέπειας του όπως αυτή ενορχηστρώνεται από το τηλεοπτικό μέσο. Και αυτό το πετυχαίνει με τη χρήση του βαριού χαρτιού της που είναι η show biz. Ο πολίτης – τηλεθεατής βομβαρδίζεται με σωρεία προγραμμάτων που του δημιουργούν την αίσθηση της ευδαιμονίας και της συνενοχής. Καλείται να αφήσει πίσω του την πραγματικότητά του και να γίνει μέρος ενός εικονικού περιβάλλοντος όπου του υπόσχετε τα πάντα αλλά στην ουσία του παίρνει το ποιο σημαντικό που είναι η ελεύθερη βούληση. Ο πολίτης – τηλεθεατής γίνεται ηδονοβλεψίας, κριτής, ταλέντο, ξεπουλάει αξιοπρέπεια και κοινοποιεί την ιδιωτική ζωή. Όλα αυτά περιβάλλονται με το περιτύλιγμα του μοδάτου του προχωρημένου και της υπόσχεσης της απόλυτης επιτυχίας. Όλα αυτά φυσικά μόνο τυχαία δεν είναι. Οδηγούν στην πολτοποίηση και ισοπέδωση της κριτικής σκέψης, στην πτώση των ηθικών φραγμών κι έτσι το άτομο ανοχύρωτο και συνένοχο υποτάσσεται στις επιταγές του μέσου. Είναι λοιπόν στην επιθυμητή κατάσταση να δεχτεί ως αλήθεια οποιαδήποτε «αλήθεια» θα του σερβιριστεί και να ταυτιστεί με αυτή.

Έτσι λοιπόν λειτουργεί το μαγαζί – τηλεόραση και εκ των αποτελεσμάτων οι δουλειές πάνε καλά. Αυτό που εγώ θέλω να τονίσω κλείνοντας είναι ότι η υπόθεση συνειδητοποίησης της κατάστασης και απεμπλοκής από αυτή είναι προσωπική υπόθεση. Ο άνθρωπος όσο υποταγμένος και αν είναι δεν παύει να είναι ο κύριος παράγοντας αυτής της εξίσωσης. Αν αυτός κλωτσάει τότε το πάρτυ χαλάει. Όσο ποιο γρήγορα αυτό γίνει συνείδηση τόσο ποιο γρήγορα υπάρχει η πιθανότητα να ζήσει ο άνθρωπος ψήγματα πραγματικής ελευθερίας…. (αν και φυσικά υπάρχει μεγάλη απόσταση να διανυθεί μέχρι εκεί).